next up previous
Next: 有限時間整定法 Up: 離散値系の各種制御法 Previous: レギュレータ問題


最小エネルギ制御

概念

前項で述べたように$N>n$の場合は目標値に到達する以外に他の拘束を加える ことができる。そこで任意の初期状態 $\mbox{\boldmath$x$}(0)$から目標値 $\mbox{\boldmath$x$}_D$$N$サンプリングで到達させると共に、その制御に要するエネルギを最小にする場 合を考える。

制御エネルギとしては、単入力の場合

\begin{displaymath}
E_N = \sum_{k=0}^{N-1}u^2(k)
\end{displaymath} (4.157)

と定義する。

もし$N<n$の場合は目標値には到達できない。その時は目標値と最終状態変数との差、 すなわち誤差ベクトルの測度

\begin{displaymath}[\mbox{\boldmath$x$}_D-\mbox{\boldmath$x$}(N)]^T[\mbox{\boldmath$x$}_D-\mbox{\boldmath$x$}(N)]
\end{displaymath} (4.158)

を最小にするように考える。 $\mbox{\boldmath$x$}_D=0$のときは
\begin{displaymath}
\Vert \mbox{\boldmath$x$}(N) \Vert = \sum_{i=1}^{n}x_i^2(N)
\end{displaymath} (4.159)

となる。

目標値に到達する為には(4.150)式から

\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$}(0)-\mbox{\boldmath$A$}^{-N}\mbox{\boldmath$x$}_D = \mbox{\boldmath$F$}_N\mbox{\boldmath$u$}_N
\end{displaymath} (4.160)

を満足する $ \mbox{\boldmath$u$}_N $を定めればよい。特に $\mbox{\boldmath$x$}_D=0$のときは
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$}(0) = \mbox{\boldmath$F$}_N\mbox{\boldmath$u$}_N
\end{displaymath} (4.161)

となる。

$\mbox{\boldmath$F$}_N$$n\times N$の非正方行列である。したがって $ \mbox{\boldmath$u$}_N $を求めるためには 非正方行列の逆行列を求めなければならない。

非正方行列の逆行列

いま連立方程式
\begin{displaymath}
\left\{ \begin{array}{l}
a_{11}x_1 + a_{12}x_2 + \cdots + ...
..._1 + a_{n2}x_2 + \cdots + a_{nm}x_m = b_n
\end{array} \right.
\end{displaymath} (4.162)

をマトリクス表示すると
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$Ax$} = \mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.163)

ただし

\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$} = \left[ \begin{array}{cccc}
a_{11} & ...
...y}{c}
b_1 \\
b_2 \\
\vdots \\
b_n
\end{array} \right]
\end{displaymath}

となる。$m=n$のときは
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$} = \mbox{\boldmath$A$}^{-1}\mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.164)

として扱えるが、$ m \neq n $のときは
\begin{displaymath}
\left\{ \begin{array}{l}
\mbox{\boldmath$A$}\mbox{\boldmat...
...ox{\boldmath$A$} = \mbox{\boldmath$I$}_m
\end{array} \right.
\end{displaymath} (4.165)

ただし、 $\mbox{\boldmath$I$}_n $$n\times n$の単位マトリクス
$\mbox{\boldmath$I$}_m $$m\times m$の単位マトリクス
とする。 $\mbox{\boldmath$A$}^R$をright inverse, $\mbox{\boldmath$A$}^L$をleft inverse という。 これを用いると(4.164)式の解 $\mbox{\boldmath$x$}$
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$} = \mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.166)

と書ける。何故ならこの式に $\mbox{\boldmath$A$}$を左から掛けると
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$Ax$} = \mbox{\boldmath$AA$}^R\mbox{\boldmath$b$} = \mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.167)

となって (4.164)式となるからである。いま$b = 0$の場合、すなわち
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$Ax$}=0
\end{displaymath} (4.168)

という同次方程式を考える。この時
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$} = (\mbox{\boldmath$I$}_m -\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}
\end{displaymath} (4.169)

が解となる。何故なら $\mbox{\boldmath$A$}$を左から掛けると
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$Ax$} = \mbox{\boldmath$A$}(\mbox{\boldmath$...
...\mbox{\boldmath$A$}-\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$} =0
\end{displaymath} (4.170)

となるからである。ここで $\mbox{\boldmath$y$}$$m\times 1$の任意のベクトルである。したがって (4.164)式の一般解は
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$} = \mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$...
...- \mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}
\end{displaymath} (4.171)

となり、 $\mbox{\boldmath$y$}$は任意ゆえ $\mbox{\boldmath$x$}$は無数に存在し、 $\mbox{\boldmath$A$}^R$も多数存在す る。

[例]

\begin{displaymath}
\left\{ \begin{array}{l}
x_1 + 2x_2 = 3 \\
x_2 + 2x_3 = 3
\end{array} \right.
\end{displaymath} (4.172)

の場合

\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$} = \left[ \begin{array}{ccc}
1 & 2 & 0 ...
...h$b$} = \left[ \begin{array}{c}
3 \\
3
\end{array} \right]
\end{displaymath}

であるが、任意の $\mbox{\boldmath$A$}^R$として次の場合を考える。
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^R = \left[ \begin{array}{cr}
1 & 2 \\
0 & -1 \\
0 & 1
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.173)

これは
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}\mbox{\boldmath$A$}^R = \left[ \begin{ar...
...left[ \begin{array}{cc}
1 & 0 \\
0 & 1
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.174)

となりright inverseを満足する。
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$b$} = \left[ \begin{ar...
...\left[ \begin{array}{r}
9 \\
-3 \\
3
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.175)


\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$} = \left[ \begin{ar...
...1 & 4 & 4 \\
0 & -1 & -2 \\
0 & 1 & 2
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.176)


\begin{displaymath}
( \mbox{\boldmath$I$}_m - \mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldm...
... & -4 \\
0 & 2 & 2 \\
0 & -1 & -1 \\
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.177)


\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
x_1 \\
x_2 \\
x_3
\end{array}...
...y_2-4y_3 \\
2y_2+2y_3 \\
-y_2-y_3 \\
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.178)

いま $y_2 + y_3 = \alpha$とすると
\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
x_1 \\
x_2 \\
x_3
\end{array}...
...pha \\
-3 + 2\alpha \\
3 - \alpha \\
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.179)

となり$\alpha$についての無限の解が得られる。

最小非正方逆行列

上記のごとく非正方逆行列は無数存在するので、その中から $\mbox{\boldmath$x$}$の解を 最小にする場合を求める。すなわち(4.172)式の一般解を用いて
\begin{displaymath}
\Vert \mbox{\boldmath$x$} \Vert = \sum_{i=1}^{m}(x_{0i})^2 ...
...x{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}\Vert]
\end{displaymath} (4.180)

とし、上式が最小となるように $\mbox{\boldmath$y$}$を定める。すなわち
\begin{displaymath}
\Vert\mbox{\boldmath$x$}\Vert = [\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox...
...-\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}]
\end{displaymath} (4.181)

とし $\mbox{\boldmath$y$}$で偏微分し
\begin{displaymath}
\frac{\partial \Vert\mbox{\boldmath$x$}\Vert}{\partial \mbox...
...-\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}]
\end{displaymath} (4.182)

これを0とするときの $\mbox{\boldmath$y$}$ $\mbox{\boldmath$y$}_0$とした場合
\begin{displaymath}
(\mbox{\boldmath$I$}_m-\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$...
...x{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}_0] =0
\end{displaymath} (4.183)

となる。いま(4.181)式が最小となる場合の $\mbox{\boldmath$x$}$ $\mbox{\boldmath$x$}_0$とし、 その場合の $\mbox{\boldmath$A$}^R$ $\mbox{\boldmath$A$}^{RM}$としたとき
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$}_0=\mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\boldma...
...\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}_0
\end{displaymath} (4.184)

となる。この両辺に $(\mbox{\boldmath$I$}_m-\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})^T$を左から掛けると
\begin{displaymath}
(\mbox{\boldmath$I$}_m-\mbox{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath...
...{\boldmath$A$}^R\mbox{\boldmath$A$})\mbox{\boldmath$y$}_0] = 0
\end{displaymath} (4.185)

となる。したがって
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\boldmath$b$} = (\mbox{\boldm...
...{\boldmath$A$}^{RT}\mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.186)

と書ける。両辺に前から $\mbox{\boldmath$A$}$を掛けると
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}\mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\boldmath$...
...{\boldmath$A$}^{RT}\mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.187)

となり、これより
\begin{displaymath}
(\mbox{\boldmath$A$}\mbox{\boldmath$A$}^T)^{-1}\mbox{\boldm...
...{\boldmath$A$}^{RT}\mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.188)

となるので、これを再び(4.187)式の右辺に代入すると
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\boldmath$b$} = \mbox{\boldmat...
...ox{\boldmath$A$}\mbox{\boldmath$A$}^T)^{-1}\mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.189)

となって
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^{RM} = \mbox{\boldmath$A$}^T(\mbox{\boldmath$AA$}^T)^{-1}
\end{displaymath} (4.190)

の関係が得られる。これは $\mbox{\boldmath$A$}$$n$の階数のときの最小非正方逆行列であり、 これをPseudo Inverseともいう。

$\mbox{\boldmath$A$}$$m$の階数のときは

\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$}_D = \mbox{\boldmath$A$}^{LM}\mbox{\boldmath$b$}
\end{displaymath} (4.191)

とし、
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^{LM} = (\mbox{\boldmath$A$}^T\mbox{\boldmath$A$})^{-1}\mbox{\boldmath$A$}^T
\end{displaymath} (4.192)

より最小非正方逆行列が得られる。

[例]前例における最小値を求める。

\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$} = \left[ \begin{array}{ccc}
1 & 2 & 0 ...
...h$b$} = \left[ \begin{array}{c}
3 \\
3
\end{array} \right]
\end{displaymath}

であるから
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}\mbox{\boldmath$A$}^T = \left[ \begin{ar...
...left[ \begin{array}{cc}
5 & 2 \\
2 & 5
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.193)


\begin{displaymath}[ \mbox{\boldmath$A$}\mbox{\boldmath$A$}^T]^{-1} = \frac{1}{2...
...2}{21} \\
\frac{-2}{21} & \frac{5}{21}
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.194)


\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$A$}^{RM} = \left[ \begin{array}{cc}
1 & 0 ...
...}{21} \\
\frac{-4}{21} & \frac{10}{21}
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.195)

となり
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$}_0 = \mbox{\boldmath$A$}^{RM}\mbox{\bold...
...c{3}{9} \\
\frac{9}{7} \\
\frac{6}{7}
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.196)

が最小値である。前例の結果の(4.180)式より
\begin{displaymath}
\left\{ \begin{array}{l}
x_1 = 9 - 4 \alpha \\
x_2 = -3 + 2\alpha \\
x_3 = 3 - \alpha
\end{array} \right.
\end{displaymath} (4.197)

を用いて
$\displaystyle \Vert \mbox{\boldmath$x$} \Vert$ $\textstyle =$ $\displaystyle x_1^2 +x_2^2 +x_3^2 = (9-4\alpha)^2+(-3 +
2\alpha)^2 + (3-\alpha)^2$  
  $\textstyle =$ $\displaystyle 99 - 90\alpha + 21\alpha^2$ (4.198)

とし、$\alpha$に対する $ \Vert\mbox{\boldmath$x$}\Vert $の最小値を求めると
\begin{displaymath}
\frac{ \partial \Vert\mbox{\boldmath$x$}\Vert}{ \partial \alpha} = -90 +42\alpha = 0
\end{displaymath} (4.199)


\begin{displaymath}
\alpha = \frac{15}{7}
\end{displaymath} (4.200)

となるので、これを(4.196)式に代入すると
\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
x_1 \\
x_2 \\
x_3
\end{array}...
...c{3}{7} \\
\frac{9}{7} \\
\frac{6}{7}
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.201)

となって、(4.197)式と同一の結果が得られる。

最小エネルギ制御への適用

(4.162)式で示したように、$N>n$のときは
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$}(0) = \mbox{\boldmath$F$}_N\mbox{\boldmath$u$}_N
\end{displaymath} (4.202)

で表される。$N$サンプリングで状態ベクトルを0とする最小の $\mbox{\boldmath$u$}$ $\mbox{\boldmath$u$}_0$ とした場合、この式は(4.164)式に対応し、 $\mbox{\boldmath$x$}(0)$ $\mbox{\boldmath$b$}$に、 $\mbox{\boldmath$F$}_N$ $\mbox{\boldmath$A$}$に、 $ \mbox{\boldmath$u$}_N $ $\mbox{\boldmath$x$}$に相当する。したがっ て、(4.158)式で定義したエネルギを最小にする制御は $\Vert\mbox{\boldmath$u$}_N\Vert$ を最小にする $\mbox{\boldmath$F$}_N$の逆行列の問題となり、(4.191)式より
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$u$}_0 = \mbox{\boldmath$F$}^T(\mbox{\boldmath$F$}\mbox{\boldmath$F$}^T)^{-1}\mbox{\boldmath$x$}(0)
\end{displaymath} (4.203)

より求められる。そのときの制御エネルギは
\begin{displaymath}
\Vert\mbox{\boldmath$u$}_0\Vert = \sum_{i=0}^{N-1}(u_{0i})^2
\end{displaymath} (4.204)

である。もし任意のに対して最小エネルギ制御をしようとするならば、 図4.19のような制御器を用いればよい。
図 4.19:
\begin{figure}\begin{center}
\psbox[scale=0.60]{eps/4-6-1.eps} \end{center} \end{figure}

[例]いま4.6(1)項の例で与えられたシステム

\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$x$}(k+1) =
\left[
\begin{array}{cc}
1 & ...
...[
\begin{array}{c}
0.368 \\
0.632
\end{array} \right]u(k)
\end{displaymath} (4.205)

の最小エネルギ制御を求める。

$\mbox{\boldmath$f$}_k = -\mbox{\boldmath$A$}^k\mbox{\boldmath$B$}$$k=1\sim 4$を適用して $\mbox{\boldmath$F$}_4$を求めると

\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$F$}_4 = \left[ \begin{array}{rrrr}
0.717 &...
... \\
-1.717 & -4.671 & -12.696 & -34.513
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.206)

となる。これより
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$F$}_4\mbox{\boldmath$F$}_4^T = \left[ \begi...
...}
1273.9 & -1323.5 \\
-1323.5 & 1377.1
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.207)


\begin{displaymath}
(\mbox{\boldmath$F$}_4\mbox{\boldmath$F$}_4^T)^{-1} = \left...
...cc}
0.5225 & 0.5022 \\
0.5022 & 0.4833
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.208)

が得られ
\begin{displaymath}
\mbox{\boldmath$F$}^{RM} = \mbox{\boldmath$F$}_4^T(\mbox{\b...
...0.2643 & -0.2632 \\
0.1794 & 0.1473 \\
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.209)

となる。したっがて最小エネルギ制御の為の入力は
\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
u(0) \\
u(1) \\
u(2) \\
u(3)...
...eft[ \begin{array}{c}
x_1(0) \\
x_2(0)
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.210)

となり、もし$x_1(0),x_2(0)$
\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
x_1(0) \\
x_2(0)
\end{array} \r...
... \begin{array}{r}
-40.9067 \\
43.5067
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.211)

で与えられたとき
\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
u(0) \\
u(1) \\
u(2) \\
u(3)...
...63 \\
-0.5352 \\
-0.6408 \\
-0.9277
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.212)

が各サンプリングごとに加える制御入力となり
\begin{displaymath}
\sum_{i=0}^{3}u_i^2 = u(0)^2 + u(1)^2 + u(2)^2 + u(3)^2= 1.8040
\end{displaymath} (4.213)

がエネルギである。

同様にして$ N = 3,N= 2$について求めると

\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
u(0) \\
u(1) \\
u(2)
\end{ar...
...ay}{r}
1.0732 \\
-0.1602 \\
-3.5230
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.214)


\begin{displaymath}
\sum_{i=0}^{3}u_i^2 = 13.5186
\end{displaymath} (4.215)


\begin{displaymath}
\left[ \begin{array}{c}
u(0) \\
u(1)
\end{array} \righ...
...
\begin{array}{r}
10.6225 \\
-13.2225
\end{array} \right]
\end{displaymath} (4.216)


\begin{displaymath}
\sum_{i=0}^{1}u_i^2 = 287.6720
\end{displaymath} (4.217)

となる。以上より、$N$$n$に近くとるほど全エネルギが大きくなり、また $u_i$も大きくなる。したがって$u_i$に制限がある場合には、$u_i$が制限値を 越えないように$N$の値を増大させる。前例で$\vert u_i\vert\leq1$と制限したときは $N\geq4$となる。


next up previous
Next: 有限時間整定法 Up: 離散値系の各種制御法 Previous: レギュレータ問題
Yasunari SHIDAMA
平成15年6月30日